Kıdem tazminatı, işçinin bir işverene bağlı olarak aynı işyerinde veya işverenin farklı işyerinde en az 1 yıllık çalışması ve kanunda sayılan haller nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda işverenin işçiye ödemesi gereken tazminatı ifade eder.
İş sözleşmesi yazılı veya sözlü olabilir, belirli yada belirsiz süreli de olabilir burada önemli olan ;Belirli süreli iş sözleşmelerinde sözleşmede belirtilen süre sona erdiğinde işçi kıdem tazminatı talep edemez. Ancak belirli süreli iş sözleşmelerinde ,sözleşmede kararlaştırılan tarihten önce işveren tarafından haksız fesih gerçekleştirilirse işçi buna hak kazanır.
İçindekiler
KIDEM TAZMİNATI MİKTARI NASIL HESAPLANIR?
Kıdem tazminatı her bir yıllık çalışma karşılığı otuz günlük brüt ücret şeklinde ödenir. İşyerinde çalıştığı yıl süresi ile son aldığı otuz günlük brüt ücreti çarpılması sonucu elde edilen tutar kadar bir alacak hesaplanır. Zamanında ödenmezse işçi o dönem için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranında faiz isteyebilir. Ancak kıdem tazminatının bir üst sınırı olduğu unutulmamalıdır. Bir işçiye ödenecek bir yıllık kıdem tazminatının miktarı en yüksek devlet memurunun bir yıllık emekli ikramiyesini geçemez.
KIDEM TAZMİNATI ZAMAN AŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?
İşçi iş sözleşmesi bittikten sonra belli bir süre içerisinde kıdem tazminatını istemelidir. Eğer zamanaşımı süresi dolmuşsa işçi isteme hakkını kaybeder. Bu süre iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıldır.
KIDEM TAZMİNATI ALABİLMENİN ŞARTLARI NELERDİR?
1- 4857 sayılı İş Kanuna tabi bir işçi olması;
İş Kanunu m.14 ‘e göre aşağıdaki meslek grupları kıdem tazminatı alamazlar
-Ev hizmetlerinde çalışanlar
-Çıraklar
-Sporcular
-Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar
-Aile üyeleri yada 3.dereceye kadar olan hısımlar arasında evde(dışardan biri katılmayarak) veya el sanatlarının yapıldığı işlerde çalışanlar
-Rehabilite edilenler
2-İşçinin aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olması;
3-İşçi tarafından sözleşmenin haklı nedenle feshedilmesi
A-Sağlık Sebepleri
-İşin kendisi işçinin sağlığını tehdit ediyorsa
-İşyerindeki işçilerden biri bulaşıcı bir hastalığa maruz kalmışsa işçi iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatı alır
B-Ahlak ve İyi Niyete Aykırılık Sebepleri
-İşçi işveren tarafından sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanıltılmışsa
-İşveren işçiye yada ailesine hakaret içeren sözler söylerse
-İşveren işçisinde cinsel tacizde bulunursa
-İşveren haklı bir neden olmaksızın işçisine eksik ücret öderse
-Ücretin parça başına ödenmesi karalaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceğinden az iş verilmesi ve bu arada ki eksiklik karşılanmazsa, işçi iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatı alır.
C-Zorlayıcı Sebepler
İşçinin çalıştığı işyerindeki faaliyet deprem ,arıza, geçici olarak kapatılma gibi herhangi bir sebeple durmuşsa işçi ilk 7 gün beklemek zorundadır. Bu süre içerisinde işçiye yarım ücret ödenir.7 günden sonra işçi iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem alır.
D-Diğer Sebepler
-İşçi emekli olmuşsa
-İşçi askerlik hizmetine gitmişse
-İşçi sendika yöneticisi olmuşsa
-İşçi kadınsa ve evlenmişse ,evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatı alır.
-İşçi ölmüşse,iş sözleşmesi sona erer ve mirasçıları kıdem tazminatını almaya hak kazanır.
4-İşveren tarafından haklı bir neden olmadan sözleşmenin feshedilmesi
İşveren tarafından sözleşmenin haklı nedenle feshedebileceği haller aşağıda sayılmıştır.İşveren bunlar dışında bir sebeple feshederse haksız fesih gerçekleşir ve işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
A-Sağlık Sebepleri
-İşçinin işi dışında bir sebepten dolayı hastalanması ve üst üste üç gün ya da bir ay içinde toplam beş gün devamsızlık yapması
-İşçinin alkol ve uyuşturucu bağımlılığı nedeniyle üst üste üç gün ya da bir ay içinde toplam beş gün devamsızlık yapması
-İşçinin tedavi edilemeyecek bir hastalığa maruz kaldığının sağlık kurulu raporu ile kesinleşmesi halinde işçi kıdem tazminatı alamaz.
B-Ahlak ve İyiniyete Aykırılık Sebepleri
-İşçi işvereni yanıltmışsa
-İşçi işverene yada ailesine hakaret içeren sözler sarf etmişse
-İşçi işverene cinsel tacizde bulunursa
-İşçi işverenin güvenini kötüye kullanacak nitelikte hırsızlık, dolandırcılık gibi bir suç işlerse
-İşçi sebepsiz ve izinsiz olarak bir ay içinde toplam üç iş günü devamsızlık yaparsa
-İşçinin sadakatsiz davranışlar sergilemesi
-İşçi yapmakla ödevli bulunduğu işler kendisine hatırlatılmasına rağmen bu işleri yapmaktan kaçınırsa
-İşçinin işyerinde ,7 günden fazla hapis cezasını gerektirecek bir suç işlemişse
-İşçi işyerine otuz günlük ücretinden daha fazla miktara denk gelecek bir zarar verirse işveren ahlak ve iyi niyete aykırı davranış çerçevesinde iş sözleşmesini feshedebilir.
C-Zorlayıcı Sebep
İşçinin çalıştığı iş yerindeki faaliyet deprem, arıza ,geçici kapanma olarak kapatılma gibi herhangi bir sebeple durmuşsa işçi ilk 7 gün beklemek zorundadır. Bu süre içerisinde işçiye yarım ücret ödenir.7 günden sonra işveren işçinin iş sözleşmesini feshedebilir.
NOT 1:İşçi gözaltına alınırsa veya tutuklanırsa ihbar süreleri kadar beklenilir, halen işine dönemiyorsa iş sözleşmesi feshedilir.
NOT 2:İşçi sendika yöneticisi olduğu gerekçesiyle iş sözleşmesini feshedebileceği gibi askıya da alabilir. Askıya aldıktan sonra görevi bittiğinde işçinin talebi üzerine işverence eski pozisyonuna uygun bir göreve yerleştirilmelidir, diğer türlü işverence ödenmelidir.
NOT 3:İş koşullarında esaslı değişiklik yapılmışsa işçi iş akdini haklı nedenle feshederek tazminata hak kazanır. Örneğin, mevcut pozisyonuna göre daha düşük bir pozisyonda çalıştırılması.